مشکلات خواب
مطالعات علمی نشان می دهد بیش از نیمی از کودکان دارای اوتیسم دچار مشکلات و اختلالات خواب هستند. خواب ناکافی و بی کیفیت درشب نه تنها بر سلامت جسمی و ذهنی کودک، بلکه بر سلامت همه افراد خانواده تاثیر منفی میگذارد. شاید شما هم از آن قبیل والدینی هستید که خواب راحت شبانه ندارید و به خاطر فرزندتان تا صبح بیدار می مانید. اگر این چنین است، خوب است بدانید که روش‌ها و راهکارهایی برای تغییر شیوه زندگی هست که میتواند باعث بهبود کیفیت خواب شما و فرزندتان بشود. اگر مایلید با علت اختلال خواب در کودکان اوتیسم و روش های حل آن آشنا شوید، این مقاله را تا انتها مطالعه کنید.
علت اختلال خواب در کودکان اوتیسم
بدن ما دارای یک سیکل طبیعی برای خواب و بیداری است. بنابراین، بدن ما ذاتا تشخیص میدهد که وقتی هوا تاریک شود زمان خوابیدن است. البته در دنیای امروز، مسایل اجتماعی هم برای تشخیص وقت خواب مهم است. کودکان نیز با گذشت زمان و طی رشد از این مسایل اجتماعی مثل آمادگی سایر اعضای خانواده برای رفتن به رخت خواب خوابیدن آگاه می‌گردند. اما کودکی که اوتیسم دارد و دارای اختلالات جدی در درک و فهم موضوعات ارتباطی و اجتماعی است، نمیتواند متوجه سرنخهای اجتماعی برای زمان به خواب رفتن شود. این خود از دلایل اصلی مشکلات خواب کودکان اوتیسم است.
یکی از دلایل دیگر اختلال خواب کودک دارای اوتیسم وجود اختلال در ترشح هورمون خواب یا همان “ملاتونین” است. هورمون خواب یا ملاتونین به شکل طبیعی در مغز آزاد میشود و نقش اساسی در تنظیم سیکل خواب و بیداری دارد. شواهد علمی نشان میدهد که مقدار هورمون خواب در کودکان دارای اوتیسم، با کودکان عادی فرق دارد و ممکن است بیشتر یا کمتر باشد. این نامنظم بودن ترشح هورمون خواب موجب بالا رفتن سطح ملاتونین در روز و پایین آمدن سطح آن در شب می‌گردد که متعاقبا به اختلال در خواب کودک اوتیسم میانجامد.
از دلایل دیگر اختلال خواب کودکان دارای اتیسم، اختلال در یکپارچگی حسی و واکنش بیش از حد به محرک هایی مثل صدا و لمس و نور است. ممکن است حساسیت کودک به قدری بالا باشد که با کوچکترین صدا یا نوری بیدار شود. همچنین ممکن است فضای خواب کودک آرامش بخش نباشد و برای اون امنیت و اطمینان خاطر ایجاد نکند. این احساس ناامنی، باعث به اختلال خواب میشود. وجود استرس و اضطراب هم از دلایل مشکلات خواب در کودکان اوتیسم است. سطح استرس و اضطراب کودکان دارای اوتیسم بالاتر از کودکان عادی است.
راهکارهایی برای کاهش مشکلات خواب کودکان اوتیسم
میدانیم که خواب کافی و با کیفیت برای سلامت جسم و ذهن ضروری است. اگر خواب شب کافی نباشد کودک دچار مشکلات رفتاری مثل تحریک پذیری، بیقراری، لجبازی، پرخاشری و افت توانایی ذهنی میشود. همچمنین والدین را درگیر یک فرایند فرسایشی میکند. با این وجود روشهایی هست که میتواند مشکلات خواب کودکان دارای اتیسم را حل کند. در ادامه ۵ روش موثر برای کاهش و حل اختلالات خواب کودکان ارایه شده است.
راهکار اول؛ تهیه یک برنامه منظم برای خواب و بیداری
تهیه یک برنامه منظم و ثایت برای خواب میتواند شرایطی ایجاد کند که کودک احساس امنیت و اطمینان بکند. سعی کنید برنامه‌ای تنظیم کنید که با برنامه زندگی روزمره خانوادهتان هماهنگ باشد. اگر قرار بر این است که تغییری در برنامه خواب فرزندتان یه وجود آید، کم کم و مرحله به مرحله باید اتفاق بیافتد. صبر و تحمل کلید اثر بخشی برنامه جدید است. شاید هفته ها و ماهها طول بکشد تا برنامه ای که تنظیم کرده اید موثر واقع شود. پس صبور باشید.
راهکار دوم؛ عادت و برنامه روزانه ثابت و مشخصی برای فرزندتان ایجاد کنید
در ابتدا سعی کنید تا جای امکان دایما و هفت روز هفته وقت خواببدن و بیدار شدن فرزندتان ثابت باشد. بهتر است وقت خواب کودک هنگامی باشد که خسته است. زمان نامناسب رفتن به تختخواب، یکی از دلایل مهم اختلال خواب در کودکان اوتیسم است. از دادن غذای سنگین به فرزندتان قبل از خواب شدیدا اجتناب کنید. غذای سبکی که دارای کربوهیدرات است باعث بهبود کیفیت خواب کودکان میشود. هرگز نگذارید فرزندتان شبها شیرینی و شکلات کافئیندار و محرک بخورد.
هنگامی که فرزندتان از خواب بیدار میشود، او را در معرض نور خورشید بگذارید. این کار به تنظیم سیکل طبیعی خواب و بیداری مغز و بدن او کمک میکند. حرکات ورزشی سبک طی روز، باعث بهبود خواب شبانه میشود. از ورزشهای سنگین تا ۲ – ۳ ساعت قبل از خواب پرهیز کنید. تا جای امکام نگذارید فرزندتان در طی روز بخواید تا در شب، خواب راحت‌تری داشته باشد
راهکار سوم؛ استفاده از جدولهای تصویری
با یک روتین ثابت و مشخص و کوتاهمدت (مثلا ۱۵ تا ۳۰) دقیقه برای کودک شروع کنید. هر شب کارها را با یک ترتیب ثابت انجام دهید که به کودک در آرام شدن و آماده شدن برای خوابیدن کمک کند. کارهایی را انجام دهید که موجب آرامش کودک میشوند. کتاب خواندن در نور کم میتواند باعث بهتر شدن کیفیت خواب در کودکان اوتیسم بشود. شایسته است از فعالیت‌های تحریک کننده و هیجان برانگیز مثل فیلم دیدن و بازی با موبایل دوری کنید. این فعالیتها هیجان و سطح انرژی کودک را بالا می‌برد و مانع به خواب رفتن او میشود. اگر از یک جدول تصویری برای نشان دادن مراحل و کارهای قبل از رفتن به تخت خواب استفاده کنید کودکات راحت تر و زودتر یاد میگیرد که چه فعالیت‌هایی قرار است انجام شود.
راهکار چهارم؛ یک فضای راحت و آرامش بخش برای خوابیدن ایجاد کنید
دمای اتاق کودک را مناسب کنید. سرما یا گرمای بیش از حد باعث ایجاد یا تشدید مشکلات خواب کودکان اوتیسم میشود. محل خواب کودک میبایست ساکت و تاریک عاری از هر گونه محرک باشد. اگر فرزندتان از تاریکی ترس دارد، یک چراغ خواب کودکانه و جذاب تهیه کنید. حواستان باشد که چراغ خواب باید تا صبح روشن باشد. لباس خواب و ملحفه مناسب برای کودک تهیه کنید. لباس و ملحفه باید نرم لطیف باشد و موجب آرامش کودک بوشود. رعایت این نکات یک فضای امن و آرامبخش برای کودک را فراهم میکند و موجب میشود کودک به راحتی به خواب برود.
راهکار پنجم؛ به فرزندتان یاد بگید تنها بخوابد
تنها خوابیدن مرحلهای مهم و معمولا چالش برانگیز در فرایند رشد کودکان است. ترس از تنهایی باعث اختلال در خواب کودکان اوتیسم میشود. فرایند جدا شدن برای تنها خوابیدن باید به صورت تدریجی صورت بگیرد. درمرحله اول باید به جای خوابیدن کنار کودک، نزدیک او بنشینید. سپس هر شب کمی فاصله تان را او بیشتر کنید. هنگام خواب ارتباطتان را با او کم کنید. طی شب با فاصله زمانی بیشتری به او سر بزنید.
جمع بندی
چالشهایی که مشکلات خواب کودکان اوتیسم برای والدین ایجاد میکنند ممکن است بسیار طاقت فرسا باشد. همچنین خواب بیکیفیت و کم در شب کودک دارای اتیسم را دچار مشکلات رفتاری مثل لجبازی و پرخاشگری میکند؛ حال اگر قرار باشد روز بعد در جلسات کاردرمانی و گفتاردرمانی و کلاسهای درسی هم شرکت کند، توانایی یادگیری او تاثیر جلسات درمانی هم کم میشود. مشکلات خواب کودکان اوتیسم دلایل متفاوت و مختلفی دارد. این دلایل میتواند شامل مشکل در درک و فهم مسایل اجتماعی مربوط به خواب، ترشح نامنظم هورمون خواب یا همان ملاتونین، سطح استرس و اضطراب زیاد و… باشد. البته راه و روشهای مفید و موثری هست که میتواند باعث کاهش این مشکلات و بهبود کیفیت خواب گردد. در این مقاله چند راهکاره ارایه شد که با تغییر عادتها و برنامههای روزانه و کارهای قبل از خواب ، کیفیت خواب کودک را افزایش میدهد. در آخر لازم است بدانید برای دیدن اثربخشی این راهکارها باید صبر و تحمل داشته باشید و کم کم در نسیر تغییر و بهبود قرار بگیرید.